With or On Idan Hayosh

In de tijd dat ik les gaf op de kunstacademie in Groningen genoot ik het voorrecht om Kees Wiersma in mijn klas te hebben. Kees schilderde acrobatische voetbal scènes in een soort late El Greco stijl: op een donkere zwartrode grond met vlugge vloeiende en rafelige streken in metaalachtige kleuren. Al zijn schilderijen waren symmetrisch. Op een dag toen we over zijn schilderijen stonden te praten zei Kees opeens serieus: “Gijs, het belang van symmetrie wordt zeer onderschat”. Ik heb zijn opmerking ter harte genomen; ik ben zelf geleidelijk aan steeds meer symmetrisch gaan werken en let er op bij andere kunstenaars.

Symmetrie is een van de meest fundamentele kenmerken van de licht- en geluidsinstallaties van Idan Hayosh: Lampen, statieven ventilatoren, speakers en kabels staan in een strikt gespiegelde slagorde opgesteld. Symmetrie doet een direct appel op onze fysiologie, het werkt lichamelijk op ons in. Symmetrie staat tegenover compositie. In een compositie worden volumes, vormen, kleuren of begrippen in een veld of ruimte tegenover de toeschouwer in balans gebracht. Ook de meest krasse compositorische chaos werkt als een spiegel of raam; wij hebben er een vrije verhouding met; wij beschouwen het. In de geruststellende dynamiek van een compositie kunnen onze ogen eindeloos ronddwalen, het is een parallel universum tegenover ons.

Een symmetrisch beeld is altijd een organisme of een machine en deze beweegt zich altijd naar ons toe (behalve als een substantieel deel van het midden leeg is, dan kan het een soort “doorkijkje” lijken). Uiteraard is de helft van een symmetrisch beeld op zichzelf altijd een compositie maar de ontspannende werking ervan is in de symmetrie opgeheven. Het comfort van de buitenstaander verdwijnt zodra een spiegelvlak ons lichaam doorklieft en ons in twee elkaar bestrijdende helften verdeelt.

Het werk van Hayosch zou door kwaadwillenden kunnen worden ondergebracht in de slappe hoek van het “artistiek onderzoek” waar de werking van beelden wordt gedeconstrueerd. Gelukkig laadt hij zijn uitstallingen op met ongekende hoeveelheden volts, ampères, watts, lumen en decibels. Met dikke kabels zijn ze via een extra beveiligde stoppenkast op het lichtnet aangesloten.

Daardoor ontstaat een nieuwe ervaring die iedere mogelijkheid tot afstandelijke beschouwing uitsluit. Zoals William Turner zich aan de boeg van een schip liet vastbinden om zijn stormen te kunnen ervaren, zo maken de installaties van Hayosh het mogelijk om ons even een vliegtuig te voelen.

Gijs Frieling